Hans Nauta in Dagblad TROUW – 2 februari 2024
Al 200 weken schept Joop Keesmaat (71) vervuilde grond in emmertjes om tegen Chemours te protesteren
De bezorgde burgers van ‘Gezondheid Vóór Alles’ maken elke zaterdag een kruis van grond voor de poort van Chemours. Al 200 weken op rij protesteren ze tegen de pfas-vervuiling. De kameraadschap is groot. ‘Het actievoeren begint bijna op werk te lijken, maar geeft ook energie.’ Hans Nauta2 februari 2024 Als Joop Keesmaat (71) uit Sliedrecht voor zijn wekelijkse actie tegen Chemours de voordeur uitloopt, gaat de blik eerst even over de rivier de Beneden-Merwede. Jarenlang was hij maritiem ondernemer. “Vanochtend zag ik nog mijn oude sleepboot voorbijkomen, de Neptun 11”, zegt Keesmaat – de boot is verkocht vanwege pensioen.
Dan draaien de ogen al snel naar het westen, naar de chemische fabriek van het Amerikaanse concern aan de overzijde van het water. Wilt u elke week de Duurzaamheid & Economie nieuwsbrief van Trouw ontvangen via e-mail? E-mail Zoals elke zaterdagochtend rijdt Keesmaat naar een locatie in Sliedrecht om grond te scheppen. De auto stopt bij een stukje grasland in een nieuwbouwwijk met een flinke berg erop. Voor je het weet staan er zeven gekleurde emmers op een rij, die Keesmaat met stevige halen vol schept. De ervaring spat eraf, al zijn de schoenen wat te netjes voor deze klus. Daar komt kompaan Kees van der Hel (69) aanrijden, hij heeft een student antropologie van Universiteit Utrecht van het station gehaald. Ze onderzoekt de sociale gevolgen van de pfas-vervuiling, en is niet de eerste wetenschapper die het protest tegen Chemours interessant vindt. “Laat je niks voor mij over?”, vraagt Van der Hel opgewekt als hij ziet dat Keesmaat al klaar is, en helpt de emmers in de auto tillen. De nieuwe button van hun actiegroep ‘Gezondheid Vóór Alles’ hangt al aan zijn jas.
Op naar het 199ste protest
Tot voor kort haalden ze de grond bij de spoorbrug, maar dat plekje is nu afgezet met hekken. “Mogelijk om ons te weren. Ik zou het toejuichen als mensen voor mij vervuilde grond weghalen”, zegt Van der Hel. Hij doelt op de hardnekkige en schadelijke poly- en perfluoralkylstoffen, oftewel PFAS, die door Chemours zijn geloosd en in de grond en het water zitten. Dan gaan ze de brug over naar Dordrecht voor het 199ste protest. Het terrein voor de fabriekspoort is door het bedrijf afgezet met rood-witte linten. Zo ontstaat er een veilig vierkant voor het protest, want de vrachtwagens kunnen er niet langs. Achter het hek is het stil, al kijkt er vast een onzichtbare portier mee, door het glas van het poortgebouw of via camera’s. Er zijn zo’n 35 actievoerders, een aantal dat per week wisselt. Geïnspireerd door de Dwaze Moeders uit Argentinië “Zaterdag komen er misschien wel tweeduizend”, oppert Keesmaat vanwege het aantal Facebook-volgers van de actiegroep.
Het 200ste protest wordt dan gevierd met koffie en versnaperingen. Ook zijn er gasten uitgenodigd zoals enkele Tweede Kamerleden en ic-arts Diederik Gommers, die als omwonende betrokken is bij een rechtszaak tegen Chemours. Keesmaat bedacht de emmertjes-actie in 2018. Geïnspireerd door de Argentijnse Dwaze Moeders besloot hij dat er elke week een protest moest zijn. ‘Enkele oude mannetjes in de regen’, zo vat hij die periode samen. Corona zorgde tweemaal voor een onderbreking. De actie is flink gegroeid sinds tv-programma Zembla vorig jaar onthulde dat Chemours al decennialang wist dat bepaalde pfas-stoffen schadelijk zijn en toch doorging met de productie en de lozing.
“Iedereen is welkom zolang je je aan onze actieregels houdt: wees beschaafd en fatsoenlijk, we willen geen herrie en gedoe voor de poort, en de politie is je beste vriend”, zegt Van der Hel over de nieuwe aanwas. Er is overigens geen politie te zien. Die zou ook weinig te doen hebben.
Sinds de opkomst groter is geworden, begint Keesmaat de actie met een toespraak, om de bijeenkomst structuur te geven. Daarvoor hebben ze geluidsinstallatie gekocht die hij mee tilt in een boodschappentas. Hij heet alle mensen welkom als ‘beautiful people’, een verwijzing naar de hit van de overleden flower-power-zangeres Melanie, en vertelt dan over het grootste nieuws van afgelopen week. “Dat waren wij zelf.” In de bus naar het Europees parlement De actiegroep is namelijk met een bus vol naar Brussel geweest, om te spreken met politici zoals Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA). Daar hebben ze gepleit voor een snel en grondig verbod op pfas.
“Wat heb ik geleerd van onze Brussel-reis?
Nou, simpel, dat we zoiets ook moeten doen naar Den Haag. En dat we dan niet de politieke partijen moeten opzoeken die het met ons eens zijn, maar juist de partijen die wat minder interesse hebben in het PFAS-probleem. Dat advies van Chahim heb ik in mijn oren geknoopt.” Hij besluit zijn toespraak met de woorden “Wij Gaan Dit Winnen!” en dan wordt iedereen uitgenodigd om de meegenomen grond in een kruis te strooien. Bijna een begrafenisceremonie “Dit kruis is een stopteken”, zegt Ineke de Ruijter, die toekijkt en geboren en getogen is in Dordrecht. “Soms leggen mensen er eieren en groente en fruit bij. Het wordt dan bijna een begrafenisceremonie.” Enkele aanwezigen vertellen dat ze geliefden hebben verloren door kanker en leggen daarbij het verband met pfas. “Er is bijna geen andere verklaring”, zegt De Ruijter. “Ik bedenk weleens hoeveel mensen in mijn omgeving de zeventig jaar niet hebben gehaald. Soms lees ik in de krant dat we allemaal ouder worden en dat de samenleving dat financieel moet kunnen dragen. Nou, in mijn omgeving zijn niet zoveel AOW’ers overgebleven.” Ook Keesmaat heeft zijn vrouw aan kanker verloren. Bij een hoorzitting van de Provinciale Staten over Chemours heeft hij verteld over pfas en haar ziekte.
‘Onthutsend dat er PFAS in landbouwmiddelen zit’
Door de Zembla-uitzending is de geest uit de fles, zegt De Ruijter, terwijl ze haar voeten kouder voelt worden. “De mensen zijn de schellen van de ogen gevallen. Ik was altijd heel bewust bezig met voeding en haalde het uit de buurt. Maar nu koop ik liever iets in de supermarkt dat van ver komt. Het nadeel is dat het transport vervuiling oplevert.” Maar hoe schoon is het voedsel van verder weg, vraagt Karel Thieme zich af. “Sta je drie jaar voor de poort en dan hoor je opeens dat er pfas in de bestrijdingsmiddelen van de boeren zit, dat het overal in Nederland over het land wordt uitgestrooid”, zegt hij verontwaardigd. “Ik was onthutst.” Actievoerders van Gezondheid Vóór Alles maken een kruis bij Chemours voor poort in Dordrecht. Links Willy Sweers. Beeld Arie Kievit Actievoerders van Gezondheid Vóór Alles maken een kruis bij Chemours voor poort in Dordrecht. Links Willy Sweers.Beeld Arie Kievit “Bij de meeste berichten over pfas denkt de gemiddelde Nederlander heel empathisch: vervelend voor die mensen in Sliedrecht, en ze geven een duimpje onder zo’n artikel”, gaat hij verder. “Maar ze realiseren zich niet dat die rotzooi in het hele land zit.” Het drinkwaterbedrijf zit aan de overkant van de straat Thieme weet veel van technologie om water te zuiveren en werkte jarenlang als professioneel theeproever. Hij wijst naar het drinkwaterbedrijf aan de overkant van de straat. Thieme vertrouwt er niet op dat het drinkwater schoon genoeg is om te drinken. “Ook al zeggen het RIVM en de waterleidingbedrijven dat het goed zit en papegaaien de politiek en de media dat na.” Heeft het protest geholpen? “Het afgelopen jaar is er echt een omslag gekomen in het denken over de gevolgen van pfas, van die ziekmakende uitstoot van Chemours, wat inmiddels tot een strafrechtelijke aangifte tegen die club heeft geleid”, zegt Keesmaat. Verder heeft ‘Gezondheid Vóór Alles’ de indruk dat de acties hebben bijgedragen aan de strengere opstelling van de provincie. De fabriek hoeft niet dicht “Onze eis is niet dat de fabriek dichtgaat, maar dat de productie schoon wordt”, zegt Willy Sweers, die inmiddels ook tot de harde kern behoort. “Vandaar de slogan: ‘Nul uit de pijp’. Wat mij steekt is dat dit bedrijf al vijftig jaar weet hoe schadelijk deze producten zijn, maar dat ze nooit geïnvesteerd hebben in alternatieve processen in de bedrijfsvoering. Zoals een gesloten systeem en recycling.”
Chemours heeft een hoge veiligheidscultuur, zegt Sweers. “Als je ergens loopt waar je een helm op moet hebben en je krabt op je hoofd, dan krijg je het te horen. Dat is ook goed. Maar tegelijkertijd geldt voor de uitstoot: wat niet ziet, wat niet deert. Dat moet veranderen.” Nog eens tweehonderd dagen protesteren zou niet nodig moeten zijn, zegt Keesmaat. “Er zit nu beweging in de zaak, hopelijk hoeven we niet nog eens vier jaar te staan.” Tegelijkertijd zouden ze de kameraadschap ook niet willen missen. “Ik moet eerlijk zeggen, het zou haast jammer zijn als het zou stoppen”, zegt Van der Hel. “Het hoort nu zo bij je zaterdagochtend.” “Het actievoeren begint bijna op werk te lijken, maar geeft ook energie”, zegt Keesmaat.
Opeens klinkt er een stem via de luidsprekers, waarschijnlijk vanuit het portiersgebouw naast de poort. Of ze niet eens kunnen inpakken en wegwezen, want de vrachtwagens staan langs de weg te wachten. “Dit kost veel geld”, zegt de stem. Het kruis van zand wordt straks weggeschept door werknemers van Chemours. De resten van de eerdere protesten liggen iets verderop bij het hek. “Wij staan ook te wachten, tot die fabriek eens schoon wordt”, zegt Van der Hel terwijl de demonstranten afscheid nemen voor een week.
(Lees het hele artikel hier van dagblad TROUW)
Joop Keesmaat (rechts op foto) en Willy Sweers (links op foto) zijn beiden lid van de PvdA.
